XUẤT TINH SỚM

Trong khi rối loạn cương đã có những thuốc được các cơ quan dược phẩm các nước cho phép sử dụng để điều trị chứng bệnh này, thì xuất tinh sớm (XTS), dạng rối loạn tình dục nam hay gặp nhất, cho tới nay vẫn chưa được hiểu rõ nguyên nhân bệnh, thế nào là xuất tinh sớm và chữa trị như thế nào. Bài tổng quan dưới đây sẽ cập nhật các kiến thức mới nhất liên quan đến XTS.

ĐỊNH NGHĨA

            Theo Hội Tâm Thần Học Hoa Kỳ (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 4th edition, revised, DSM-IV-R), XTS là tình trạng kéo dài hay tái diễn mà xuất tinh xảy ra trước hay ngay khi đưa dương vật vào âm đạo, chỉ sau vài kích thích nhẹ, và trước khi được mong muốn; tình trạng này gây ra sự ức chế hay khó khăn trong giao tiếp. Còn theo Tổ Chức Y Tế Thế Giới (International Classification of Diseases, ICD-10) thì XTS là tình trạng không có khả năng kéo dài vừa đủ sự xuất tinh để vui thú trong giao hợp, được biểu hiện dưới các hình thức sau: xuất tinh xảy ra trước hay ngay khi vừa bắt đầu giao hợp (quy thành thời gian thì nghĩa là xuất tinh trước hay trong vòng 15 giây đầu sau khi giao hợp), xuất tinh xảy ra khi dương vật cương chưa đủ cứng để giao hợp; và XTS không phải là hậu quả của việc lâu ngày không giao hợp.

            Các định nghĩa này không rõ ràng và chưa dựa trên chứng cứ. Do vậy, năm 2008, Hội Y Học Giới Tính Thế Giới (International Society for Sexual Medicine-ISSM) quyết định thành lập một ủy ban gồm các chuyên gia trong lĩnh vực tình dục, nam khoa trên thế giới, và đưa ra một định nghĩa XTS mới dựa trên chứng cứ (evidence-based definition):

            “XTS là một rối loạn tình dục nam đặc trưng bởi xuất tinh xảy ra luôn luôn hay hầu như luôn luôn trước hay trong vòng một phút sau khi đưa dương vật vào âm đạo, không thể kiềm chế sự xuất tinh mỗi khi hay gần như mỗi khi đưa dương vật vào âm đạo và tình trạng này gây ra các hậu quả tiêu cực cho bản thân như chán nản, bực bội, tránh quan hệ tình dục.”

            Yếu tố quan trọng nhất trong định nghĩa này là thời gian từ lúc dương vật được đưa vào âm đạo cho tới khi xuất tinh, còn được gọi là Thời Gian Chờ Xuất Tinh Trong Âm Đạo (Intravaginal Ejaculatory Latency Time). Với định nghĩa này, thời gian 1 phút được xem là chuẩn để xem có bị sớm hay không. Trước đây, Colpi cho rằng số nhịp giao hợp nếu dưới 10 thì bị xem là XTS. Trong định nghĩa mới này, số nhịp không được xét tới nữa.

           Ngoài ra, không được xem là XTS nếu XTS xảy ra sau khi sử dụng một loại thuốc nào đó hay chất kích thích, hoặc giao hợp trong hoàn cảnh sự hưng phấn rất cao (do tình huống hay bạn tình), và trong trường hợp giao hợp không thường xuyên.

 PHÂN LOẠI XTS

            XTS được phân nhóm nguyên phát hay còn gọi là XTS cả đời (life long premature ejaculation) và nhóm thứ phát hay còn gọi là XTS mắc phải (acquired premature ejaculation).

a.      XTS nguyên phát: xảy ra với mọi hay hầu như mọi bạn tình và kéo dài kể từ những lần giao hợp đầu tiên.

b.      XTS thứ phát: xảy ra vào một thời điểm nào đó của cuộc đời, mà trước đó xuất tinh bình thường.

            Bên cạnh đó, theo Waldinger (2007), XTS còn hai nhóm nữa là:

c.       XTS theo hoàn cảnh: không phải lúc nào cũng xuất tinh nhanh mà xảy ra một cách ngẫu nhiên và tùy tình huống, thường đi kèm giảm khả năng kiềm chế xuất tinh

d.      Xuất tinh giả sớm: thời gian chờ xuất tinh từ 3–6 phút, nhưng thường đi kèm giảm khả năng kiềm chế xuất tinh.

 TẦN SUẤT

            Trước hết, vấn đề cần biết là Thời Gian Chờ Xuất Tinh Trong Âm Đạo ở những người bình thường là bao nhiêu. Trên một nghiên cứu thực hiện tại các nước Âu-Mỹ, thì thời gian này trung bình là 5,4 phút.

            Kế đến, số người cho là bị XTS có nhiều không ? Theo một nghiên cứu khác do Laumann và cộng sự tiến hành năm 2005, tại 29 quốc gia Mỹ-Âu-Á-Trung Đông thì người ta thấy có 12-30% nam giới than phiền bị sớm, tỉ lệ này cao nhất là ở các nước Đông Á và Đông Nam Á và thấp nhất là ở Trung Đông. Tuy vậy, không phải ai bị xuất tinh dưới 1 phút cũng đều cho là mình bị sớm, chỉ có 50% những người xuất tinh dưới 1 phút tự cho là họ bị XTS.

 NGUYÊN NHÂN

            Có nhiều giả thuyết về nguyên nhân gây XTS, tuy nhiên, đa số giả thuyết đều không dựa trên chứng cứ, trừ hai nguyên nhân sinh học sau:

a.      Sự tăng nhạy cảm dương vật

Do tăng nhạy cảm dương vật nên hoặc nam giới nhanh đạt tới ngưỡng xuất tinh hoặc họ có ngưỡng xuất tinh thấp hơn nam giới có ngưỡng bình thường.

b.      Sự nhạy cảm của các thụ thể  5-Hydroxytryptamine (5-HT)

            Các thụ thể 5-HT có vai trò kiểm soát sự xuất tinh. XTS xảy ra khi có sự giảm nhạy cảm với thụ thể 5-HT2C hay có sự tăng nhạy cảm với thụ thể 5-HT1A.

            Ngoài ra, yếu tố tâm lý như sự lo lắng, ít kinh nghiệm tình dục, các kỹ thuật kiểm soát xuất tinh kém…cũng góp phần gây XTS.

ĐIỀU TRỊ

            Các biện pháp không dùng thuốc

·         Mang nhiều bao cao su. Với 4-5 lớp bao cao su, cảm giác dương vật sẽ giảm, giúp kéo dài sự xuất tinh. Tuy nhiên, việc mang 4-5 lớp bao cao su không phải là việc dễ chịu. Ngoài ra, có những người (cả nam lẫn nữ) không thích bao cao su.

·         Thủ dâm trước khi giao hợp khoảng 30 phút, nhờ đó khi giao hợp thời gian xuất tinh sẽ dài hơn. Tuy nhiên, biện pháp này khó thực hiện với người lớn tuổi vì càng lớn tuổi càng khó cương được lần hai.

·         Phân tán tư tưởng khi đang giao hợp bằng cách đếm số từ 1 trở đi, hay xem tivi…cũng là một biện pháp khó khả thi.

 Tập luyện kiềm chế xuất tinh

·         Kỹ thuật “bóp” qui đầu (squeeze technique) do Semans (1956) đề xuất và Masters và Johnson (1970) phát triển.

·         Kỹ thuật ngưng-khởi động (stop-start technique) Kaplan (1983) đề xuất.

      Cả hai kỹ thuật đều nhằm loại bỏ sự xuất tinh bằng cách ngưng kích thích tình dục. Với kỹ thuật đầu, khi sắp xuất tinh, qui đầu sẽ được bóp nhẹ ở mặt bụng, còn với kỹ thuật sau thì toàn bộ các cử động đều ngưng lại khi sắp xuất tinh. Theo báo cáo ban đầu của Masters và Johnson, sau một thời gian vài tháng tập luyện, 60%-95% trường hợp thành công. Tuy nhiên, các nghiên cứu sau này cho thấy tỉ lệ thành công về lâu về dài là rất thấp.

 Dùng thuốc để kéo dài thời gian giao hợp (bảng 1)

·         Thuốc tê thoa qui đầu

      Thuốc tê thoa tại chỗ như kem hay thuốc xịt lidocaine và prilocaine, làm giảm cảm giác qui đầu để làm tăng khả năng kiềm chế sự xuất tinh. Tuy nhiên, thuốc tê có thể gây cảm giác “bì bì” ở dương vật, và nếu nó ngấm qua âm đạo thì cũng gây cảm giác tê rần ở âm đạo.

·         Thuốc ức chế men PDE-5 (sildenafil, vardenafil)

      Đây là những thuốc dùng trong điều trị rối loạn cương. Do vậy, các thuốc này có thể có hiệu qủa ở những người vừa bị rối loạn cương, vừa bị XTS; các trường hợp khác ít hiệu quả.

·         Các thuốc ức chế tái hấp thu serotonin  

      Trong các thuốc này, fluvoxamine và citalopram ít hiệu quả hơn paroxetine, sertraline và fluoxetine. Các thuốc này có thể uống mỗi ngày, paroxetine (20 - 40 mg), clomipramine (10 - 50 mg), sertraline (50 - 100 mg), và fluoxetine (20 - 40 mg). Tác dụng phụ của chúng là mệt mỏi, ngáp, buồn nôn, nhược cơ, run, phân lỏng. Những tác dụng phụ này thường xuất hiện trong tuần đầu và mất dần trong 2-3 tuần. Đôi khi, chúng còn gây giảm ham muốn tình dục và giảm vừa phải độ cứng dương vật; khi ngưng thuốc thì các tình trạng này cũng mất đi. Ngoài ra, các thuốc này cũng có thể uống theo nhu cầu (on demand), khoảng 5 giờ trước khi giao hợp có thể kéo dài thời gian xuất tinh ở nam giới.

Bảng 1: Các chọn lựa điều trị XTS  (theo Campbell-Walsh Urology, 9^th ed.)

 ·         Thuốc uống đầu tiên trị XTS

      Tất cả những thuốc kể trên đều là thuốc điều trị XTS không chính thức (off-label). Thuốc uống đầu tiên được chính thức công nhận là thuốc điều trị XTS nguyên phát theo nhu cầu, cho nam giới từ 18-64 tuổi là dapoxetine, mới được hai nước Phần Lan và Thụy Điển cho phép lưu hành từ ngày 10/02/2009. Tuy nhiên, hiện tại, nhiều quốc gia, trong đó có Hoa Kỳ, vẫn chưa cho phép lưu hành thuốc này để trị XTS.

      Dapoxetine cũng là một thuốc thuộc nhóm ức chế tái hấp thu chọn lọc serotonin, nhưng có thời gian tác dụng nhanh, nên chỉ cần uống trước khi quan hệ 1-3 giờ, và thuốc cũng mau bị thải ra khỏi cơ thể.

Phẫu thuật

      Nhằm làm giảm sự nhạy cảm của dương vật, các bác sĩ Hàn quốc, Đài loan (Young Chan Kim, 2004; Yu Chen, 2008) đã áp dụng vi phẫu thuật để cắt rời một số nhánh nhỏ thần kinh cảm giác qui đầu giúp người bệnh có thể kiềm chế được sự xuất tinh. Khoa Nam Học, bệnh viện Bình Dân cũng đang áp dụng phẫu thuật này cho những trường hợp khó trị.

KẾT LUẬN

            Nam giới bị XTS do rối loạn cương, do viêm nhiễm niệu sinh dục cần được điều trị theo nguyên nhân. Nam giới bị XTS nguyên phát có thể được điều trị bằng thuốc tê tại chỗ hay thuốc uống. Các bài tập luyện thường gian khổ và ít hiệu quả về lâu dài.